Dookoła powiatowego świata

Przeszłość na planie

Obiektem zainteresowania turystów najczęściej są pojedyncze obiekty – pałac, kościół czy pomnik. Czasem warto jednak spojrzeć szerzej. Układ zabudowy, usytuowanie budynków na planie miasta i ich wygląd może wiele powiedzieć o charakterze miejscowości, stając się punktem wyjścia do fascynującej wyprawy w przeszłość. Czasem o dawnych losach miejscowości przypomina jedynie drobny akcent, jak ma to miejsce choćby w przypadku Głęboczka. Pamiątkowy głaz informuje, że ta niewielka wieś w sercu Puszczy Zielonki posiadała niegdyś prawa miejskie i wystawiła nawet jednego woja na wyprawę przeciw Krzyżakom. Śladów historii może być jednak znacznie więcej.

Grodziska
Do najciekawszych oznak dawnego osadnictwa należą dawne osady obronne w Kórniku-Bninie. Na Półwyspie Szyja do dziś widoczne są zarysy dwóch grodzisk: wklęsłego i stożkowego. Warto odwiedzić także Ostrów Radzimski – grodzisko w malowniczym uroczysku nad Wartą. W Dąbrówce pamiątką po dawnym grodzie jest makieta, ustawiona w pobliżu szkoły. Spośród kilku grodzisk gminy Kostrzyn najłatwiej dostępne są Szwedzkie Okopy w Trzeku. Pamięć ludowa powiązała z najeźdźcami ze Szwecji również Szwedzkie Góry w Wielkopolskim Parku Narodowym, czyli sztucznie podniesiony fragment wału polodowcowego. Warto też wspomnieć, że na grodziskach wzniesiono zabytkowe drewniane świątynie – kościół św. Krzyża w Buku oraz kościół w Kicinie.

Widok z tarasu widokowego na Szwedzkie Góry (fot. Kamil Wojtko)

W miastach
Jedną z namacalnych pamiątek dawnych wieków są charakterystyczne układy zabudowy miejskiej: zarys murów, regularny układ ulic i rynek. W Buku już sama nazwa ulicy – Mury – wskazuje, że jej przebieg pokrywa się z zarysem dawnych obwarowań, oznaczonych czerwoną kostką. W Swarzędzu obecny rynek oraz plac Niezłomnych stanowiły ponoć niegdyś jedną przestrzeń, rozdzieloną później pierzeją kamienic. Dzisiejszy Kórnik składa się z dawnych organizmów miejskich: Bnina i Kórnika, o czym świadczy obecność dwóch ratuszy (bniński mieści dziś zbiory Izby Pamiątek Regionalnych). Pomiędzy nimi znajduje się Prowent – dawny folwark, w którym na świat przyszła Wisława Szymborska. Kolejnym podwójnym miastem jest Murowana Goślina. Stara Murowana ma średniowieczny rodowód, podczas gdy oddzielone doliną Trojanki Zielone Wzgórza to nowe osiedle-miasteczko z rynkiem, regularnym układem ulic, a nawet obiektem stylizowanym na ratusz. Zupełnie nowy rynek powstał też w Puszczykowie, mieście o zaledwie 60-letniej metryce, które powstało z połączenia Puszczykówka, Puszczykowa, Starego Puszczykowa i Niwki.

Rezydencje
Rogalin to jedyny Pomnik Historii, gdzie ochroną objęto również obszar dawnego majątku ziemskiego (dziś Majątek Rogalin). Sama rezydencja Raczyńskich reprezentuje typ entre cour et jardin (pomiędzy dziedzińcem a ogrodem) – francuską formę założenia pałacowo-parkowego. Na głównej osi rezydencji znalazł się pałac, dziedziniec, kościół św. Marcelina oraz kopiec Parnas w ogrodzie rokokowym. Oś widokowa łączyła niegdyś również obiekty należące do rodziny von Treskow: pałac w Owińskach oraz położony po drugiej stronie Warty pałac i sztuczne ruiny w Radojewie. Sytuacja zmieniła się wraz ze wzrostem drzew na stokach Kokoryczowego Wzgórza. W Objezierzu warto odwiedzić zespół pałacowo-parkowy Turnów, w skład którego wchodzi m.in. budynek powozowni i kopiec Kościuszki. W pejzażu wsi wyróżnia się też kościół św. Bartłomieja oraz okazały Dom Ludowy.

Grodziska na Półwyspie Szyja w Bninie (fot. Tomasz Siuda)

Poniemieckie
W zabudowie wielu miejscowości powiatu poznańskiego można dostrzec pozostałości z czasów zaborów. Do najbardziej okazałych należą fabryki na Lubońskim Szlaku Architektury Przemysłowej. Towarzyszy im unikatowy zespół budynków dla kadry zarządzającej fabryki chemicznej. Pruski rodowód mają również zabudowania wokół placu Bojanowskiego. Unikatową historią może się poszczycić Golęczewo, założone jako pruska wieś wzorcowa – przegląd architektury niemieckich landów. Alpejski styl uzdrowiskowy widoczny jest w zabudowaniach Ludwikowa oraz budynkach dworców kolejowych Puszczykówko i Puszczykowo. Na przełomie XIX i XX wieku miejscowość zyskała popularność jako cel podmiejskich wycieczek z Poznania. Powstałe wówczas wille wśród ogrodów prezentuje Szlak Letniska Puszczykowo. Zupełnie inny rodowód ma zabudowa Biedruska. Z pobytem wojskowego garnizonu wiąże się tamtejszy pałac, dawne kasyno oficerskie i wieża ciśnień z zegarem. Świadectwem trudnej historii jest rezydencja w Jeziorach. Pałac, wzniesiony na polecenie Arthura Greisera – niemieckiego namiestnika Wielkopolski w czasie II wojny światowej, dziś jest siedzibą Muzeum Przyrodniczego Wielkopolskiego Parku Narodowego.

Autor: Piotr Basiński

Jest to kolejny tekst publikowany pod nazwą “Turystyczne PLOTki”, w ramach którego co miesiąc przybliżamy ofertę turystyczną gmin wokół Poznania. Kolejne teksty zaplanowano nie tylko na naszej stronie (wszystkie odcinki dostępne TUTAJ) oraz w “Prasowej17”, ale także na łamach informatorów samorządowych gmin członkowskich Poznańskiej Lokalnej Organizacji Turystycznej, na stronach internetowych gmin powiatu poznańskiego i portalu turystycznym www.poznan.travel

Quest w Golęczewie (fot. Anna Skalska)

Redaktor: Tomasz Sikorski
Opublikowano: 8 grudnia 2022