Relacje

Korbol, czyli dynia po poznańsku

Rośliny rodzaju dyniowatych trafiły na teren Europy w 1532 roku, za sprawą podróżników Pissarra i Corteza. Natomiast w 1613 roku w Krakowie ukazało się największe dzieło o tematyce przyrodniczej epoki renesansu, a mianowicieZielnik Herbarzem z ięzyka Łacinskiego zowią […], autorstwa Szymona Syreńskiego (Syreniusza) (ok 1540-1611). Zielnik zawiera, między innymi, informacje na temat uprawy dyni, zatem była już ona dostępna w naszym kraju 81 lat po sprowadzeniu jej na Stary Kontynent.

Obecnie najchętniej sadzonymi gatunkami są: dynia olbrzymia (Cucurbita maxima), dynia piżmowa (Cucurbita maschata) i dynia zwyczajna (Cucurbita pepo), do której należą odmiany takie jak: dynia makaronowa, kabaczek, cukinia i patison. Coraz chętniej miłośnicy ogrodnictwa sadzą także ozdobne dynie karłowate. Ciekawą strukturę ma dynia makaronowa – aby pozyskać „makaron”, należy obgotować dynię w całości, a potem przeciąć na pół i przesuwając po miąższu widelcem niczym grabiami, strugać nitki makaronowe. Wygodnym kulinarnie rozwiązaniem jest dynia hokkaido, bowiem nie trzeba jej obierać z twardej skórki, wystarczy dobrze umyć, a po przekrojeniu wydrążyć pestki, jak każdej dyni.

Dynia występuje w zwyczajach i obrzędowości polskiej – jest elementem dekoracji przygotowywanych z okazji dożynek i Matki Boskiej Zielnej. Od lat 90. XX w. w wigilię Wszystkich Świętych, obchodzi się Halloween, święto, które przywędrowało do Polski ze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, a w Nowym Świecie rozpowszechniło się za sprawą irlandzkich emigrantów. Współczesne Halloween wywodzi się od celtyckiego Samhain, czyli odpowiednika polskich Zaduszek, kiedy to wierzono w aktywność pośmiertną dusz i w możliwość ich powrotu na ziemię. Dlaczego podczas święta Halloween króluje dynia, z której przygotowywane są lampiony? Jak podają Stefan i Olga Kłosiewicz, w książce Przyroda w polskiej tradycji, według jednej z irlandzkich opowieści „zwyczaj drążenia dyń, zwanych Jack-o’-lantern i palenia w nich ognia jest pamiątką po duszy potępionej.

Pijak i utracjusz Jack trafił po śmierci do piekła, ale nawet stamtąd wyrzucono go na wieczną tułaczkę. Szatan wyposażył go na drogę w tlący się węgielek, który Jack umieścił w niedojrzałej rzepie, by oświetlać sobie drogę między światami. Z czasem rzepę zastąpiono łatwiej poddającą się obróbce dynią, stąd dyniowy lampion stał się dla Irlandczyków pamiątką po duszach zmarłych, które nie zaznały wiecznego spoczynku” (s.145). Z kolei Anna Zadrożyńska i Krzysztof Braun w Zielniku świętowań polskich dopatrują się w zwyczaju palenia świec w wydrążonych dyniach jako „dawnej a zapomnianej magii płodności i życia”. Natomiast zwyczaj wycinania otworów na oczy, nos i usta, w efekcie czego dynia przypomina ludzką twarz, jest „echem domniemanych przedwiecznych obyczajów starych Celtów, którzy – być może – swe siedziby zdobili głowami wrogów” (s. 199).

Dynia, zwana w Wielkopolsce korbolem, jest ceniona ze względu na swoje właściwości lecznicze i smakowe. Jagoda dyni jest bogata w karoten. Przyrządza się z niej zupy, marynaty i marmolady. Gotowana czy pieczona może stanowić też danie główne. Nasiona dyni są cennym surowcem leczniczym.. Mają one właściwości przeciwpasożytnicze, odżywcze i wzmacniające organizm. Olej tłoczony z pestek dyni pomaga w stanach zapalnych organizmu i obniża poziom cholesterolu we krwi.

Jesienią w każdym ogrodzie królują dynie, z których można przyrządzać smakowite potrawy. Przysmaki te znaleźć można nie tylko w ofercie sezonowej członków szlaku, ale także na stronie Szlaku Kulinarnego „Smaki Powiatu Poznańskiego”, gdzie dostępne są przepisy na pyszne jesienne zupy i marynaty. Zachęcamy do zapoznania się z nimi i samodzielnego przyrządzenia Kremu dyniowego, Zupy z dyni i Dyni w marynacie słodko-kwaśnej. Wciąż trwa Festiwal Dyni w Deliparku – cyklicznego wydarzenia na kulinarnym szlaku powiatu poznańskiego. Można tam m.in. usiąść w karecie w kształcie dyni lub podziwiać traktor zbudowany z prawdziwych, jadalnych dyń. Serdecznie polecamy!

Przygotował: Instytut Skrzynki

Redaktor: Tomasz Sikorski
Opublikowano: 27 października 2024