Relacje

Zaświeci gwiazda kina…

– Czy wiecie, że w Buku urodziła się prawdziwa gwiazda filmowa? My przyznajemy, że dowiedzieliśmy się o tym całkiem niedawno, prawie przypadkiem. To odkrycie zelektryzowało cały zespół Biblioteki i Kina w Buku! Postanowiliśmy zrobić wszystko, by lokalnie przywrócić pamięć o aktorce, którą śmiało możemy także nazwać bohaterką – opowiada w swoim tekście Hubert Wejmann, dyrektor bukowskiej placówki.

Irena Gawęcka, bo o niej mowa, urodziła się 21 maja 1901 roku w Buku. Już siedemnaście lat później wzięła udział w Powstaniu Wielkopolskim. Została za to odznaczona przez Naczelną Radę Ludową Krzyżem Zasługi Obywatelskiej. Niespełna 10 lat po Powstaniu zagrała swoją pierwszą i zarazem najważniejszą rolę w niemym filmie, w reżyserii Leonarda Buczkowskiego pt. „Szaleńcy”. Obraz ten przez mu współczesnych, został okrzyknięty arcydziełem kina patriotycznego. Doskonała rola bukowianki, była jednym z czynników, które przesądziły o jego sukcesie, a samemu reżyserowi otworzył on drogę do wielkiej kariery. Jednocześnie był pierwszą polską superprodukcją filmową.

Imponujące, jak na tamte czasy sceny batalistyczne były nagrywane m.in. na poligonie w podpoznańskim Biedrusku. Kariera bukowianki trwała zaledwie kilka lat. Zgasła wraz z końcem epoki kina niemego. Gawęcka najwyraźniej przegrała z technologią i nie odnalazła się w realiach kina udźwiękowionego. W czasach swojej świetności zdążyła jeszcze zagrać w filmach: „Ponad śnieg” (1928 r.) i „Magdalena” (1929 r.) w reżyserii Konstantego Meglickiego, „Z dnia na dzień” Józefa Lejtesa (1929 r.) i „Wiatr od morza” (1930 r.) w reżyserii Kazimierza Czyńskiego. Mimo, że jej kariera była krótka, to do dziś jest jedyną gwiazdą filmową pochodzącą z Buku.

Prawdopodobnie film Leonarda Buczkowskiego nie doczekał się publicznej premiery kinowej w Buku ponieważ w czasach, kiedy trafiał na ekrany w tym mieście nie było jeszcze kina. Można też zaryzykować stwierdzenie, że nie był tutaj grany także w czasach kin: Tęcza i Wielkopolanin. Raczej trudno sobie też wyobrazić, żeby sanacyjny obraz, gloryfikujący polską armię, został dopuszczony do emisji w czasach Polski Ludowej. O takim fakcie przynajmniej nic nie wiedzą najstarsi bukowscy miłośnicy kina. Czas więc nadrobić zaległości…

Irenie Gawęckiej należy się uroczysta premiera i „czerwony dywan” w rodzimym mieście! Stanie się to już niebawem. Gwiazda Ireny Gawęckiej rozbłyśnie na firmamencie 8. Europejskiej Nocy Muzeów w Buku. Wprowadzeniem do premiery będzie spotkanie z krytykiem filmowym – Tomaszem Raczkiem, którego wielu z nas pamięta z cyklu „Perły z lamusa”, prowadzonym przez niego wraz z niezapomnianym Zygmuntem Kałużyńskim. Bukowska premiera filmu „Szaleńcy” oraz spotkanie z Tomaszem Raczkiem, odbędą się już 13 maja w Kinie Wielkopolanin.

Autor: Hubert Wejmann
Zdjęcia: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Redaktor: Tomasz Sikorski
Opublikowano: 12 maja 2023